صنایع دستی

صنایع دستی نایین(محمدیه)

عبا وقالی نائین (محمدیه)دو صنعت دستی مشهوری هستند که مدتهاست در کنار نام نائین  قرار گرفته اند .

عبای نایین

عبابافی از صنایع دستی قدیمی رایج در شهرستان نائین(محمدیه)است.عباهای این شهرستان در رنگهای سرخ و خرمایی با استفاده از پشم و کرک بافته می‌شوند. بیشتر کارگاه‌های عبابافی نائین در محله محمدیه قرار دارند. در دهه ۱۳۵۰، سالیانه تا پنج هزار عدد عبا از این شهرستان صادر می‌شده‌است. عبا بافی هنر عبا بافی یکی از صنایع دستی دیرینه و زیبا و ظریف شهر نایین می‌باشد. از قدیم الایام این صنعت در بوشهر، کوهپایه و بخش محمدیه شهر نایین رواج داشته‌است. دربخش محمدیه سردابهای عبا بافی متعددی با استفاده از تکنیک کَند ساخته شده‌است که در هر یک از آنها معمولاً ۸ تا۱۰ نفر مشغول بکار بوده اندو در حال حاضر ۱ تا۲ نفر می‌باشند. جنس عبای نایین از کرک شتر و یا پشم گوسفند است و طول هر طاقهٔ عبا ۶ متر و وزن آن ۵/۲ کیلو گرم می‌باشد. دستگاههای عبا بافی از جنس چوب و نی می‌باشد و شامل اجزایی مانند نوردهای در عقب و جلو دستگاه دفتین وشانه در وسط و دو پدال برای باز کردن بین تارها و... می‌باشد.

نحوه کار:کرک شتر بعد از چیده شدن با آب شسته می‌شود.بعد از خشک شدن قسمتهای نامرغوب از آن جدا می‌شود. قسمتهای مرغوب تر توسط زنان خانه دار در چند مرحله موکشی می‌شودکرک موکشی شده توسط ماشین برش و حلاجی می‌شود. کرک حلاجی شده توسط جرخهای نخ ریسی دستی به نخ تبدیل و به شکل دوک در می‌آید. تا این قسمت کار توسط افراد مختلفی انجام میشود. بافنده دوکهای آماده رابا چرخ دستی بر روی ماسوره می‌پیچند. ماسوره در هنگام بافتن در داخل ماکو جای می‌گیرد.
برای بافتن ابتدا بافنده با پای راست پدال راست را پایین می‌برد در این هنگام تارها از هم باز می‌شود بعد ماکو را از سمت راست از بین تارها عبور داده و از سمت چپ بیرون می‌آورد بعد از بیرون آوردن ماکو وسط پود را تا یک وجب بالا میبرد (این کار برای این انجام می‌شود که بعد از دفتین زدن پود در لای تار قرار گیرد) سپس با دست راست دفتین را می‌گیردو با دو یا سه ضربه آن را بر روی پود میزند. دوباره با پای چپ پدال سمت چپ را پایین می‌برد تا تارها به اندازه ماکو باز شود سپس ماکو را از سمت چپ از بین تارها عبور می‌دهد دوباره وسط نخ را بالا می‌برد و دفتین را دو یا سه مرتبه بر روی پود میزند این کار به همین ترتیب تکرار می‌شود تا طول آن ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر پیش رود مقرا بافته شده بر روی نورد جلو پیچیده می‌شود تا طول آن به تا ۶ متر افزایش یابد .
عبا بعد از بافته شدن از دستگاه جدا شده و در دستگاه دیگری که فقط شامل دو نورد عقب و جلو می‌باشد پرداخت و اتوکشی شده و سپس برای دوخت آماده می‌گردد.این عباها همواره به کشورهای عربی حاشیهٔ خلیج فارس صادر گردیده و به مرغوبیت مشهور بوده‌است.

 

در فاصله سالهای 1313 تا1320 که استفاده از لباسهای سنتی ومحلی تا حدی ممنوع شد عبای نائین نیز از رونق افتاد . اما پس از شهریور سال 1320این صنعت دوباره رونق گرفت به طوری که عباهای زمستانی که در نائین بافته می شدند به چنان شهرتی رسیدند که کشورهای حوزه خلیج فارس و شبه جزیره عربستان و عراق خریدار آنها شدند . در حال حاضر بر اثر عدم استقبال از عبا ی نائین، متاسفانه بار دیگر از رونق این صنعت کاسته شده است به طوریکه جزء چند کارگاه که در محمدیه نائین دائر است کسی از این کار استقبال نکرده است در سال1350، میزان صادرات عبای نائین سالیانه 300 تا5000 عدد بوده است که از کرک شتر و پشم گوسفند در رنگهای زرد ، مشکی ، سرخ و خرمائی بافته شده اند .
 

قالی نائین:

 قالی نائین نیز آوازه جهانی دارد تاریخچه این صنعت به سالهای 1300 تا 1305 شمسی می رسد . در این سالها برادران سجادی که از سادات محترم نائین بودند در این شهر کلاس قالی بافی دائر کردند و علاقمندان را آموزش دادند . استعداد مردم نائین و کوشش طر احان اولیه فرش مانند مرحوم رهنما باعث شد تادر همان سالهای نخست فرش نائین با قالی های اصفهان ، کاشان رقابت کند و حتی از آنها پیشی گیرد. نویسنده کتاب قالی ایران در مورد پیشرفت فرش نائین می نویسد : (( همچنانکه فرش کرمان پس از کسادی بازار شال رونق گرفت فرش نائین نیز هنگامی با اقبال روبه رو شود که پارچه ظریف عبا رونق خود را از دست داد...)) نویسنده کتاب ، الیاف پشم نائین را ظریف تر و نرمتر از پشمی میداند که معمولا در سایر نقاط فلا ت ایران به دست می آید و از آنجا که ریسندگان نائین از این ازاین پشم کلافهای نازک و یکنواختی تهیه می کنند رنگهای که به کار می برند بسیار عالی وبی نظیر است ،امروزه فرش نایین با طرح ها و رنگهای متنوع کماکان شهرت خود را حفظ کرده است. بسیاری ازکارشناسان دلیل شهرت فرش نائین را ثابت بودن رنگ، زیبایی ، نقشه و طول قدمت بافت می دانند رنگهای که در قالی نائین به کار می رود بیشترلاکی ، سبز، یشمی، نارنجی، قهوهای ، عنابی، خاکی، کرمی، آبی،لاجوردی وفیلی می باشند. در حال حاضر قالی در اقتصاد شهر نائین کاملا موثراست و تجارت قالی و سایرامورمربوط به این صنعت از مشاغل اساسی مردم نائین به شمار می رود.
فرش نایین را در نقاط مختلفی از ایران می بافند. به غیر از تمام محدوده ی شهرستان نایین و شهرهای هم مرز دور یا نزدیک نظیر طبس، کاشمر، سمنان، حومه اصفهان، حتی مناطقی نظیر روستاهای اشتهارد، شهرک صنعتی قزوین و معلم کلایه ( مرکز الموت ) در اطراف تهران، تحت تاًثیر توفیق و شهرت فرش نایین اقدام به تولید این فرش کرده اند. در اینکه در ایران مناطقی وجود دارند که به دلیل تسلط و تکنیک بالای فرش بافی قادر به بافت هر نوع فرش هستند شکی نیست، ولی به این امر باید اذعان کرد که در ایران نقاط معدودی باقی مانده است که دارای فرشی با هویت مشخص، بر حسب سابقه و موقعیت محلی وبومی باشد، و یکی از آن نقاط بی تردید شهرستان نایین است ( حتی اگر سابقه ی این فرش را اندک و طرح های آن را متاًثر از اصفهان بدانیم ). این اعتقاد زمانی برای ما حاصل آمده که اقدام به دیدار از برخی مناطق و روستاهای شهرستان نایین کردیم. آنچه درروستاهای جنوبی و شرقی و شمالی نایین بافته می شود، دقیقاً در گستره ی نفوذ فرهنگی فرش نایین است. شگفت آنکه هنگامی که این فرش از خور به سوی طبس و کاشمرو سبزوارحرکت می کند، به نوعی رفته رفته از کیفیت تهی می شود. بدین ترتیب منظور ما از " فرش نایین " در اینجا کلیه ی فرش هایی است که در شهرستان نایین و مناطقی نظیر خور وجندق و روستاهای مربوط به آنها بافته می شود. البته کیفیت تولید در این نقاط نیز بایکدیگر تفاوت هایی دارد که به آن اشاره خواهدشد.
مواداولیه:
فرش نایین، با کیفیتی که در بازارهای جهانی معروف است، از آن نوع فرش هایی نیست که استفاده از پشم های ضخیم ایرانی در آنها امتیازی به حساب آید. پشم مصرفی دراین فرش، از نوع ظریف است و درصد بالایی از آن نوعی پشم است که به آن کرک گفته درمی شود. اما آنچه می توان در مورد پشم یا کرک مورد استفاده در این فرش گفت، آن که کلا از پشم نو و خالص، و ازنظر ظرافت از حد استاندارد پشم های ایرانی بالاتر است. در اینجا باید اشاره کنیم که فرش نایین از زمینه های نادر و مناسب کاربرد پشم های ظریف غیر ایرانی است. خامه ی مورد مصرف در فرش نایین از کارخانه ی پشم هرند - شرق یزد، صنایع کرک کاشان فراهم می آید و از نمره ی ر 8 تا 20 متریک در این فرش به کارمی رود، که نمرهً 20 آن در فرش های ظریف نایینی مصرف می شود. نخ های مورد مصرف درچله ی فرش، از نوع چله ی مورد مصرف در فرش های اصفهان است و از اصفهان و کاشان تاًمین می شود - علی رغم شهرت فرش های ابریشم فرش نایین بیشتر بر پنبه و پشم متکی است.